एआय आता माणसासारखे विचार करणार? तंत्रज्ञानातील सर्वात मोठी क्रांती!

        तुम्ही कधी विचार केला आहे का, की एखादे कॉम्प्युटर तुमच्यासारखाच विचार करू शकेल? म्हणजे, एखादी समस्या मिळाल्यावर थेट उत्तर देण्याऐवजी, तुमच्यासारखाच विचार करून, योजना आखून आणि नंतरच योग्य निष्कर्ष काढू शकेल? हे आता केवळ स्वप्न राहिले नाही. सिंगापूरमधील 'सॅपिएंट' (Sapient) नावाच्या कंपनीने एक अशी नवीन एआय (AI) प्रणाली विकसित केली आहे, जी मानवी मेंदूच्या कार्यपद्धतीची नक्कल करते. या तंत्रज्ञानामुळे एआयच्या जगात एक मोठी क्रांती होण्याची शक्यता आहे.

---

माणसाच्या मेंदूची नक्कल करणारे हे 'एचआरएम' मॉडेल म्हणजे काय?

या नवीन एआय प्रणालीला 'हेरार्किकल रिजनिंग मॉडेल' (Hierarchical Reasoning Model - HRM) असे नाव दिले आहे. हे नाव ऐकायला थोडे अवघड वाटले तरी, त्याची कार्यपद्धती खूप सोपी आहे.

कल्पना करा, तुम्ही एक मोठे घर बांधत आहात.

• तुमचा मेंदूचा एक भाग (वरिष्ठ अभियंता) आधी घराचा मोठा आराखडा तयार करतो. तो विचार करतो की घरात बेडरूम कुठे असावी, स्वयंपाकघर कुठे आणि किती मोठे असावे. हा विचार हळू आणि सखोल असतो.

• दुसरा मेंदूचा भाग (कनिष्ठ अभियंता) लगेच कामाला लागतो. तो पहिल्या भागाच्या आराखड्यानुसार, प्रत्येक भिंतीची लांबी, वीज जोडणीची जागा आणि इतर लहान-मोठे तपशील वेगाने निश्चित करतो.

हे 'एचआरएम' मॉडेल नेमके याच पद्धतीने काम करते. यात दोन भाग आहेत: एक जो मोठ्या चित्राचा विचार करतो (उच्च-स्तरीय मॉड्युल) आणि दुसरा जो लहान-लहान तपशील वेगाने पूर्ण करतो (निम्न-स्तरीय मॉड्युल). हे दोन्ही भाग एकत्र काम करतात, म्हणूनच ही प्रणाली अत्यंत प्रभावी आहे.

---

हे नवीन 'एआय' आपल्या ChatGPT पेक्षा वेगळे का आहे?

आज आपण वापरत असलेले ChatGPT किंवा Gemini सारखे एआय मॉडेल्स खूप शक्तिशाली आहेत, पण त्यांची एक मर्यादा आहे. ते प्रश्नांची उत्तरे देण्यासाठी माहितीच्या मोठ्या महासागरातून थेट उत्तर शोधतात. पण हे 'एचआरएम' मॉडेल वेगळे आहे.

• कमी जागेत जास्त काम: इतर एआय मॉडेल्सना अब्जावधी माहितीची गरज असते. याउलट, 'एचआरएम'ला फक्त काही हजार उदाहरणांवरून शिकता येते. याचा अर्थ, हे मॉडेल खूप कमी संसाधनांमध्ये मोठे काम करू शकते.

• विचार करून उत्तर: हे मॉडेल थेट उत्तर देण्याऐवजी, माणसासारखेच अनेक वेळा विचार करते. ते प्रश्नाचे उत्तर अनेक टप्प्यांमध्ये तपासते, चूक असल्यास सुधारते आणि नंतरच अंतिम निष्कर्ष देते. त्यामुळे त्याचे उत्तर अधिक अचूक आणि तर्कशुद्ध असते.

• कठीण परीक्षांमध्ये यश: 'एचआरएम'ने 'एआरसी-एजीआय' (ARC-AGI) सारख्या कठीण चाचण्यांमध्येही यश मिळवले आहे, जिथे इतर मोठ्या मॉडेल्सना सहसा अपयश येते. या चाचण्या मानवी बुद्धिमत्तेसारख्या तर्कशक्तीची परीक्षा घेतात.

---

या तंत्रज्ञानामुळे आपले भविष्य कसे बदलेल?

'एचआरएम' सारख्या मॉडेल्समुळे भविष्यात कृत्रिम बुद्धिमत्ता आणखी बुद्धिमान आणि उपयुक्त होईल. याचा थेट फायदा आपल्या रोजच्या जीवनात दिसेल:

• उत्तम शिक्षण: एआय शिक्षकांना विद्यार्थ्यांच्या विचार करण्याच्या पद्धतीनुसार वैयक्तिक मार्गदर्शन देऊ शकेल.

• आरोग्यसेवा: रोगांचे निदान करण्यात किंवा औषध संशोधनात हे एआय डॉक्टरांना मदत करेल.

• रोबोटिक्स: रोबोट्स आता केवळ ठरवलेली कामे न करता, नवीन परिस्थितीत स्वतः विचार करून निर्णय घेऊ शकतील.

• वैज्ञानिक संशोधन: एखादी नवीन समस्या सोडवण्यासाठी किंवा मोठा शोध लावण्यासाठी हे एआय शास्त्रज्ञांना योग्य दिशा दाखवू शकेल.

थोडक्यात, ही नवीन एआय प्रणाली केवळ एक तांत्रिक प्रगती नसून, मानवी बुद्धिमत्ता आणि कृत्रिम बुद्धिमत्ता यांच्यातील दरी कमी करणारा एक महत्त्वाचा टप्पा आहे. या तंत्रज्ञानामुळेच भविष्यात खरेखुरे 'आर्टिफिशियल जनरल इंटेलिजन्स' (AGI) तयार करण्याचे स्वप्न साकार होऊ शकते.

तुम्हाला काय वाटते, एआय मानवासारखा विचार करू लागला, तर त्याचे फायदे अधिक असतील की तोटे?