महाराष्ट्रातील पहिले AI गाव – सातनवरी सविस्तर आढावा
महाराष्ट्रातील नागपूरजवळील सातनवरी हे भारतातील पहिले स्मार्ट आणि इंटेलिजंट गाव म्हणून २४ ऑगस्ट २०२५ रोजी उद्घाटन झाले. हे गाव आत्मनिर्भर भारत संकल्पनेला तंत्रज्ञानाच्या बळावर ग्रामीण पातळीवर साकार करणारे आदर्श मॉडेल ठरत आहे.
📍 प्रकल्पाची पार्श्वभूमी
- स्थान: नागपूर शहरापासून अमरावती मार्गावर सुमारे ३२ किमी अंतरावर.
- सहभागी संस्था: केंद्रीय दूरसंचार मंत्रालयांतर्गत व्हॉइस ऑफ इंडियन कम्युनिकेशन टेक्नॉलॉजी एंटरप्रायजेस (VOICE) आणि २४ भारतीय तंत्रज्ञान कंपन्या.
- सहकार्य: महाराष्ट्र शासन, नागपूर जिल्हा प्रशासन.
- उद्दिष्ट: ग्रामीण भागात आधुनिक तंत्रज्ञानाचा वापर करून शेती, आरोग्य, शिक्षण आणि प्रशासन अधिक कार्यक्षम बनवणे.
🛠 उपलब्ध सेवा (एकूण १८)
| क्षेत्र | सुविधा |
|---|---|
| शेती | स्मार्ट सिंचन, ड्रोनद्वारे कीटकनाशके व खत फवारणी, माती परीक्षण, हवामान अंदाज, बाजारभाव माहिती |
| आरोग्य | टेलिमेडिसिन, ई-हेल्थ कार्ड, मोबाइल क्लिनिक, पिण्याच्या पाण्याची गुणवत्ता सुधारणा |
| शिक्षण | AI-सक्षम स्मार्ट क्लासरूम, डिजिटल पुस्तके, स्मार्ट अंगणवाडी, ग्रामीण विद्यार्थ्यांना जागतिक ज्ञानाची उपलब्धता |
| बँकिंग व प्रशासन | बँक ऑन व्हील, ऑनलाइन अर्ज प्रक्रिया, डिजिटल रेशन कार्ड, डेटा डॅशबोर्ड |
| सुरक्षा व पायाभूत सुविधा | स्मार्ट टेहळणी, सार्वजनिक ठिकाणी सेन्सर-आधारित मॉनिटरिंग |
🌱 अपेक्षित परिणाम
- शेतीत वाढलेली उत्पादकता: ड्रोन व सेन्सरमुळे उत्पादन खर्च कमी, उत्पन्न वाढ.
- आरोग्य सुधारणा: गावातच त्वरित उपचार व आरोग्य तपासणी.
- शिक्षणात गुणवत्ता: ग्रामीण व शहरी विद्यार्थ्यांमधील डिजिटल दरी कमी होणे.
- प्रशासनात पारदर्शकता: सरकारी योजना वेळेत आणि अचूकपणे पोहोचणे.
🚀 पुढील योजना
मुख्यमंत्री देवेंद्र फडणवीस यांनी जाहीर केले आहे की, राज्यातील प्रत्येक तालुक्यातील १० गावे अशा प्रकारे स्मार्ट व इंटेलिजंट करण्यात येतील, ज्यामुळे पहिल्या टप्प्यात सुमारे ३,५०० गावे या सुविधांनी सुसज्ज होतील.
