2025 हे क्वांटम विज्ञान आणि तंत्रज्ञानाचे आंतरराष्ट्रीय वर्ष ...

 संयुक्त राष्ट्र संघ – आंतरराष्ट्रीय क्वांटम विज्ञान व तंत्रज्ञान वर्ष २०२५

७ जून २०२४ रोजी संयुक्त राष्ट्र महासभेने एक महत्वाचा निर्णय घेतला  २०२५ हे वर्ष “International Year of Quantum Science and Technology (IYQ)” म्हणून घोषित केले  .

 घोषणेशी संबंधित पार्श्वभूमी:

संयुक्त राष्ट्र संघाने २०२५ हे कोणते आंतरराष्ट्रीय वर्ष घोषित केले आहे?

          १९२५ मध्ये क्वांटम मेकॅनिक्सच्या आरंभीच्या संशोधनाच्या १०० वर्षांच्या स्मरणार्थ ही वर्ष निश्चीत करण्यात आली होती  .याची प्रस्तावना मेक्सिकोने UNESCO च्या ४२व्या अधिवेशनात  नोव्हेंबर २०२३ मध्ये दिली, नंतर घाना महासभेत draft पाठवून जून २०२४ रोजी हे निर्णय पूर्ण केले गेले  .

UNESCO हे या पुढाकाराचे प्रमुख नेतृत्व करणारे संस्थान आहे  .

American Physical Society (APS), German Physical Society (DPG), Chinese Optical Society, Optica, SPIE, IUPAP, IUPAC, IUCr, IUHPST अशा अनेक आंतरराष्ट्रीय वैज्ञानिक व शैक्षणिक संस्थांनीही या उपक्रमाला मान्यता दिली आहे  .

मोठ्या कंपन्या ज्यात Microsoft (Quantum Ready program), Google Quantum AI, Quantinuum, SC Quantum Alliance, IEEE, AIP इत्यादींनी भागीदारी केली आहे  .

🌍 उद्दिष्टे आणि अपेक्षित प्रभाव:

1. क्वांटम विज्ञान/तंत्रज्ञानाबद्दल जागतिक सार्वजनिक जागरूकता निर्माण करणे — शाळा, महाविद्यालये, संशोधन संस्था, सरकारी संस्था आणि उद्योगांदरम्यान माहितीचा प्रसार  करण्यात येणे.

2. अवलंबनीय शिक्षण आणि क्षमता विकास—विशेषतः कम विकसित देशांमध्ये.

3. लिंग समानता आणि जेंडर समावेश सत्ताधारी STEM क्षेत्रात वाढीसाठी प्रयत्न करणे . 

4. वैश्विक कार्यक्रम — कार्यशाळा, स्पर्धा, प्रदर्शन, वेबिनार्स, असंख्य इव्हेंट्स (जसे की “Quantum 100”, “Quantum Engineering Conference”) वर्षभर भरभराटीने चालतील असे कार्यक्रम राबवणे .

5. Sustainable Development Goals (जसे — उर्जा, आरोग्य, हवामान कृती, उद्योग आणि संरचना, आर्थिक प्रगती, inequality कमी करणे, स्वच्छ ऊर्जा) या दिशेने क्वांटम तंत्रज्ञानाने योगदान दिला जाईल, मजबूत पायाभूत सुविधा निर्माण करण्यासाठी होईल .

परंपरेतील 100 वर्षांविषयी सन्मान: Schrodinger आणि Heisenberg यांनी आरंभीचे संशोधन केलेल्या शोधांना अर्पण  .

*"दुसरी क्वांटम क्रांती"*: superposition आणि entanglement या गूढ गुणांचा उपयोग केलेल्या अत्याधुनिक अनुप्रयोगांची सुरुवात  .

सर्व देशातील संघटनांना प्रोत्साहन—विशेषतः नीच-विकसित देशांतील विद्यार्थी, शिक्षक, शास्त्रज्ञांना क्वांटम अभ्यासात भाग घेण्यासाठी सहकार्य करणे   .

🚀 अपेक्षित कार्यक्रम आणि पुढील टप्पे:संयुक्त राष्ट्रांनी २०२५ ची थीम काय ?

सहकारांनी चांगले जग निर्माण करावे

युरोपमध्ये Quantum Year चे प्रारंभित कार्यक्रम, जसे लंडन Quantum Engineering कॉन्फरन्स, इटलीतील Taormina मध्ये Noise & Fluctuations इव्हेंट्स इत्यादी  .

UNESCO, APS, स्थानीय सरकारांद्वारे आयोजित कार्यशाळा, शैक्षणिक उपक्रम, डिजिटल रिसोर्सेस, सार्वजनिक संवाद या माध्यमातून ज्ञान प्रसार.

Global South विशेषतः भारत, आफ्रिका, आशिया या भागांमध्ये क्षमता वाढीसाठी कार्यक्रम विकसित करणे.

सततची ओपन रिसोर्स पूलिंग (Quantum Resource Library) ज्यात शिक्षणयुक्त साहित्य, आकडेवारी, interactive साधने उपलब्ध करून दिली जातील  .

📝 निष्कर्ष:

संयुक्त राष्ट्राने २०२५ हे २०२५ हे वर्ष म्हणून घोषित करून, जगभरातील शैक्षणिक, वैज्ञानिक, औद्योगिक, राजकीय आणि नागरिक स्तरांवर क्वांटम विज्ञानाची जागरूकता वाढवण्याचा आणि त्याचा व्यावहारिक वापर भारतासह, कम संसाधन असलेल्या देशांतर्गतही प्रोत्साहित करण्याचा एक महत्वाकांक्षी उपक्रम जाहीर केला आहे. या मोहिमेमार्फत तंत्रज्ञान, समाज आणि नीति क्षेत्रात एकत्रित दृष्टिकोनाने ज्ञानाच्या नव्या क्षितिजाला गाठण्याचा प्रयत्न आहे.